Windykator, komornik i wierzyciel to trzy różne role związane z procesem odzyskiwania długu. Czy wiesz, czym się różnią?

• Wierzyciel to osoba lub instytucja, która ma wobec dłużnika roszczenie pieniężne wynikające z zawartej umowy kredytowej, pożyczkowej lub innego rodzaju zobowiązania finansowego. To ten, komu dłużnik jest winien określoną kwotę pieniędzy.

• Windykator to osoba lub firma zajmująca się procesem windykacji, czyli próbą odzyskania długu od osoby zadłużonej. Windykacja obejmuje działań mające na celu przekonanie dłużnika do spłacenia zaległego długu. Windykatorzy mogą działać w imieniu samego wierzyciela lub być zatrudnieni przez agencje windykacyjne.

• Komornik to funkcjonariusz publiczny, niezależny od wierzyciela, który działa na podstawie sądowego nakazu lub decyzji sądowej. Jego zadaniem jest egzekwowanie długu poprzez zajmowanie mienia dłużnika, a także podejmowanie innych środków przymusu. Komornik działa na podstawie prawa i ma uprawnienia do zajmowania mienia oraz przeprowadzania egzekucji komorniczej.

Co może się stać, gdy nie skorzystasz z pomocy w oddłużaniu?

Niezależnie od tego, czy nie płacisz zobowiązań bankowych czy pozabankowych, sytuacja taka może prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych i prawnych.

Oto kilka możliwych działań podjętych przez wierzycieli:

• Ostrzeżenia i wezwania: W przypadku opóźnień w spłacie zobowiązań, wierzyciele najpierw mogą wysyłać ostrzeżenia i wezwania do uregulowania zaległych płatności.
• Opóźnienia i kary finansowe: Wraz z upływem czasu wierzyciele mogą nałożyć kary finansowe za zwłokę w płatnościach.
• Zgłoszenie do rejestru dłużników: W przypadku opóźnień w spłatach zobowiązań, informacje o tym mogą być przekazywane do Krajowego Rejestru Długów.
• Windykacja i agencje windykacyjne: Wierzyciele lub agencje windykacyjne mogą podjąć działania w celu odzyskania zaległego długu. Mogą to być: telefony, pisma, a nawet osobiste wizyty przedstawicieli firmy windykacyjnej.
• Sąd i komornik: W ostateczności wierzyciele mogą podjąć kroki prawne, wtym skierowanie sprawy do sądu. Jeśli sąd uzna ich roszczenia, może wydać nakaz zapłaty, a wtedy komornik zostanie upoważniony do przeprowadzenia egzekucji, co będzie obejmować zajęcie mienia lub wynagrodzenia dłużnika.

Rodzaje wierzycieli

• Wierzyciel alimentacyjny: Jest to jest osoba, na rzecz której zasądzone zostały alimenty. Ma ona szczególne prawa, ponieważ zgodnie z prawem wierzyciel alimentacyjny ma pierwszeństwo przed innymi wierzycielami. Innymi słowy, świadczenie alimentacyjne powinno się spełnić przed świadczeniem rzeczowym, osobistym i każdym innym. Co równie ważne, wierzytelność alimentacyjna jest niezbywalna. W żadnym przypadku nie można jej przenieść na kogoś innego.
• Wierzyciel osobisty: To jeden z najczęściej spotykanych typów wierzycieli. Swoje wierzytelności może zaspokoić bezpośrednio z dochodów dłużnika. Oznacza to, że może zająć część jego pensji, emerytury lub innego świadczenia oraz pieniądze zgromadzone na kontach bankowych dłużnika, a także skierować egzekucje do innego majątku dłużnika.
• Wierzyciel rzeczowy: To osoba, która ma prawo zaspokoić przysługującą mu należność z konkretnie oznaczonej rzeczy, która zabezpiecza daną wierzytelność np. samochód.
• Wierzyciel hipoteczny: To podmiot uprawniony do egzekwowania świadczenia od dłużnika z tytułu zabezpieczenia ustanowionego na jego nieruchomości (tzw. hipoteka).

Rodzaje wierzytelności

• Niewymagalne – należności, których termin spłaty jeszcze nie upłynął. Dłużnik na wezwanie wierzyciela może, lecz nie musi ich zwracać. W tym wypadku wierzyciel nie ma podstaw do dochodzenia wierzytelności przed sądem. 
• Wymagalne – zobowiązania, których termin zapłaty minął i które kwalifikują się do dochodzenia przed sądem. W tej sytuacji, oprócz podstawowego zobowiązania, dłużnik musi pokryć karne odsetki lub nawet koszty postępowania sądowego lub windykacyjnego, jeżeli zostaną poniesione przez wierzyciela.

Kiedy wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia?

Wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w momencie, kiedy jest ono wymagalne.

Przykłady:

• upływ terminu zwrotu raty kredytu/pożyczki;
• upływ terminu zapłaty za fakturę lub rachunki;
• jeżeli strony umowy nie oznaczyły terminu spełnienia świadczenia – za dzień wymagalności uważa się dzień po upływie terminu wskazanego w wezwaniu do zapłaty.

Jakie uprawnienia posiada wierzyciel w sytuacji, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia w terminie?

Z dniem wymagalności świadczenia, wierzyciel może rozpocząć czynności windykacyjne, czyli takie działania, które zmierzają do wyegzekwowania wierzytelności od dłużnika.

Czynności windykacyjne można podzielić na:

pozasądowe (polubowne), w tym:

• wezwanie do zapłaty,
• windykacja miękka i polubowna,
• oświadczenie dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 k.p.c.,
• cesja wierzytelności;

sądowe:

• nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym,
• nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym,
• nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym,
• zwykły pozew;
• egzekucyjne.

Pozasądowe sposoby dochodzenia wierzytelności:  Wezwanie do zapłaty

Pierwszym krokiem do dochodzenia wierzytelności przed sądem, jest próba polubownego załatwienia sprawy. Wierzyciel powinien wezwać dłużnika do zapłaty w trybie tzw. przedsądowym.

W takim wezwaniu wierzyciel powinien wskazać:

• jakie wierzytelności przysługują mu od dłużnika;
• poinformować go o wysokości nieuregulowanych zobowiązań (wskazać kwotę);
• wskazać termin na zapłatę (zazwyczaj jest to od 3 do 14 dni od wezwania do zapłaty);
• wskazać formę zapłaty (gotówką, przelewem na konto);
• wskazać z czego wynika roszczenie (np. umowa sprzedaży, umowa pożyczki, faktura);
• zastrzeżenie o naliczeniu odsetek i wystąpieniu z powództwem do sądu jeśli dłużnik nie ureguluje wierzytelności w terminie.

Pozasądowe sposoby dochodzenia wierzytelności: Windykacja miękka i polubowna

Windykacja miękka to najłagodniejsza forma windykacji wierzytelności. Obejmuje:

• dzwonienie;
• wysyłanie wiadomości e-mail z przypomnieniem o konieczności uregulowania należności;
• Wysyłanie pism ostrzegających przed negatywnymi konsekwencjami dalszego uchylania się od spłaty długu (np. wpis do rejestru dłużników, BIK, BIG);
• wysyłanie wezwań do zapłaty.

Windykacja polubowna to etap negocjacji z dłużnikiem (np. propozycje rozłożenia spłaty długu na raty, odroczenie płatności, umorzenie części długu).

Pozasądowe sposoby dochodzenia wierzytelności: Oświadczenie dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 k.p.c.

Oświadczenie to powinno być zawsze sporządzone w formie aktu notarialnego, który jest z mocy prawa tytułem egzekucyjnym (ma takim sam charakter jak prawomocny wyrok sądu). Po uzyskaniu klauzuli wykonalności staje się on tytułem wykonawczym, czyli dokumentem na podstawie którego można wszcząć egzekucję.

Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia lub nie spełnił go wcale, wierzyciel nie musi wchodzić z nim w kosztowny i długotrwały spór przed sądem. Wystarczy, że wyśle do sądu wniosek o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, po czym będzie mógł przystąpić do egzekucji.

Kiedy sąd może odmówić nadania klauzuli wykonalności takiemu oświadczeniu?

Na gruncie art. 782¹ § 1 k.p.c. sąd odmówi nadania klauzuli wykonalności, jeżeli:

• w świetle okoliczności sprawy jest oczywiste, że wniosek jest sprzeczny z prawem albo zmierza do obejścia prawa;
• z okoliczności sprawy i treści tytułu egzekucyjnego wynika, że objęte tytułem wykonawczym roszczenie uległo przedawnieniu – chyba że wierzyciel przedstawi dokument, z którego wynika, że doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia;
• w akcie notarialnym nie zdefiniowano dokładnie obowiązku i jego źródła sankcjonowanego aktem lub zdefiniowano go zbyt ogólnie, lub w sposób niepełny;
• w akcie notarialnym nieprecyzyjnie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenia sankcjonowanego aktem;
• nieprecyzyjne określono sumę pieniężną lub nie wskazano górnej wysokości tej sumy;
• wskazana w akcie osoba nie jest dłużnikiem osobistym – tj. nie odpowiada za dług całym swoim majątkiem;
• wierzyciel nie zachował terminu złożenia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności.

Pozasądowe sposoby dochodzenia wierzytelności: Cesja (przelew) wierzytelności

Cesja wierzytelności polega na przeniesieniu wierzytelności na inną osobę lub podmiot.

Zgodnie z art. 509 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby to się ustawie, zastrzeżeniu umownemu lub właściwości zobowiązania. W przypadku dokonania skutecznej cesji, osoba trzecia wchodzi w prawa i obowiązki dotychczasowego wierzyciela i może egzekwować należność od dłużnika.

W sytuacji gdy w umowie łączącej wierzyciela z dłużnikiem jest zastrzeżenie o niemożności dokonania cesji wierzytelności, wówczas taki przelew wierzytelności nie jest możliwy. Jeżeli umowa była zawarta w formie pisemnej, cesja również powinna być zawarta w tej formie.

Sądowe sposoby dochodzenia wierzytelności: Nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym

Elektroniczne postępowanie upominawcze zostało wprowadzone jako odrębne postępowanie. Ma charakter wezwania do zapłaty w drobnych sprawach, w których stan faktyczny nie jest skomplikowany i nie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego. 

Po wydaniu nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym e-sąd doręcza pozwanemu nakaz zapłaty w formie papierowej, pocztą tradycyjną (listem poleconym) wraz z pouczeniem m.in. o sposobie wniesienia sprzeciwu.

Jeżeli pozwany uważa, że nakaz został wydany zasadnie w ciągu dwóch tygodni powinien zapłacić powodowi (wierzycielowi) kwotę wskazaną w nakazie zapłaty.

Jeśli pozwany uzna, że nakaz jest wydany niesłusznie, może wnieść sprzeciw od nakazu zapłaty.

Jeżeli pozwany nie podejmie żadnej czynności to po dwóch tygodniach od daty doręczenia pozwu nakaz zapłaty się uprawomocni. Następnie nadana zostanie klauzula wykonalności i taki nakaz będzie tytułem wykonawczym na podstawie, którego wierzyciel będzie mógł udać się do komornika, aby wszcząć postępowanie egzekucyjne.

Jak złożyć sprzeciw od nakazu zapłaty? 

Pozwany może komunikować się z e-sądem na dwa sposoby:

• tradycyjnie – poprzez papierową wymianę korespondencji (listem poleconym);
• w formie elektronicznej – za pośrednictwem konta założonego w systemie teleinformatycznym e-sądu (www.e-sad.gov.pl).

Sprzeciw nie wymaga uzasadnienia i powołania się na dowody. Wystarczy napisać: Wnoszę sprzeciw od nakazu zapłaty.

Termin do wniesienia sprzeciwu wynosi dwa tygodnie od dnia doręczenia nakazu zapłaty. Wniesienie go po upływie tego terminu podlega odrzuceniu, co skutkuje uprawomocnieniem się nakazu i w efekcie możliwością prowadzenia na jego podstawie egzekucji.

Jeżeli sprzeciw jest wniesiony w terminie e-sąd umorzy toczące się postępowanie, a wydany w sprawie nakaz zapłaty nie będzie mógł stać się tytułem wykonawczym.

Sądowe sposoby dochodzenia wierzytelności: Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym

Postępowanie to służy szybkiemu załatwieniu sprawy i prowadzone jest, gdy powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych i nie wymaga to rozbudowanego postępowania dowodowego.

Nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym uprawnia do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, prowadzonego przez komornika sądowego.

Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym nie może być wydany, gdy:

• roszczenie jest oczywiście bezzasadne;
• twierdzenia co do faktów budzą wątpliwość;
• zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego.

Termin na zaspokojenie wierzytelności z nakazu zapłaty wynosi dwa tygodnie. Po tym czasie nakaz zapłaty staje się podstawą do wszczęcia egzekucji, chyba że pozwany złożył w tym terminie skutecznie sprzeciw. Prawidłowo wniesiony sprzeciw od nakazu zapłaty powoduje, że nakaz zapłaty traci moc. Jest to jednoznaczne z wyznaczeniem przez sędziego terminu rozprawy i zarządzeniem doręczenia stronom (powodowi i pozwanemu) wezwania na rozprawę. Dzięki temu uzyskuje się możliwość ponownego rozpatrzenia sprawy z uwzględnieniem dowodów przedstawionych w sprzeciwie do nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Sądowe sposoby dochodzenia wierzytelności: Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym

Podobnie jak w przypadku postępowania upominawczego, postępowanie nakazowe umożliwia szybkie rozpoznanie sprawy. W tym trybie sąd orzeka bez przeprowadzania rozprawy, na podstawie załączonych do pozwu dokumentów.

W tym przypadku, co do zasady, możesz dochodzić roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych.

Nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczający wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Taki tytuł oznacza, że roszczenie pieniężne wierzyciela może być zabezpieczone przez komornika, np. poprzez zajęcie:

• ruchomości;
• wynagrodzenia za pracę;
• wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności;
• innego prawa majątkowego.

Nakaz zapłaty staje się wykonalny po dwóch tygodniach od dnia doręczenia go pozwanemu.

Pozwany może w terminie dwóch tygodni od dnia otrzymania nakazu zgłosić do niego zarzuty. Pozwany wnosząc zarzuty ma obowiązek uiścić od nich opłatę w wysokości wynoszącej trzy czwarte części opłaty od pozwu w danej sprawie, z tym że nie niższej niż 30 zł.

W zarzutach pozwany ma obowiązek podać wszystkie twierdzenia, zarzuty oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, że ich powołanie w odpowiedzi na pozew nie było możliwe albo że potrzeba powołania wynikła później.

Jeżeli zarzuty zostały wniesione po terminie, albo strona nie uzupełniła braków formalnych, do których została zobowiązana, to zarzuty podlegają odrzuceniu. 

W jaki sposób dłużnik może bronić się przed pozwem?

Przede wszystkim pozwany musi zawsze zająć stanowisko w sprawie.

Niezłożenie odpowiedzi na pozew w przepisanym terminie (nie krótszym niż dwa tygodnie) skutkować będzie uznaniem za przyznane przez pozwanego twierdzeń co do faktów przytoczonych w pozwie i może skutkować uwzględnieniem powództwa (wszelkie instrukcje i pouczenia pozwany otrzyma od sądu w pierwszym piśmie, dlatego tak ważne jest, aby zapoznać się z jego treścią).

Co powinna zawierać odpowiedź na pozew?

• oznaczenie sądu;
• imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
• wskazanie, że pismo stanowi odpowiedź na pozew;
• osnowę pisma wraz ze wskazaniem faktów, na których pozwany opiera swoje świadczenia i dowodów na wykazanie każdego z nich;
• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego, lub pełnomocnika,
• wymienienie załączniki.

W odpowiedzi na pozew, pozwany powinien również podać zwięźle stan sprawy, czyli wyszczególnić, które fakty przyznaje, a którym zaprzecza. Musi także wypowiedzieć się co do twierdzeń i dowodów zgłoszonych przez powoda w pozwie. Może on także wskazywać podstawy prawne swoich żądań lub wniosków.

Odpowiedź na pozew składa się w takiej liczbie egzemplarzy, ile jest w danej sprawie stron + jeden dodatkowy egzemplarz dla sądu. Można to zrobić bezpośrednio w sądzie bądź też skorzystać z drogi pocztowej. Przy czym o terminie wysłania decyduje data stempla pocztowego.

Na co należy zwrócić szczególną uwagę, przygotowując odpowiedź na pozew?

• Czy dane roszczenie istnieje?

Ten zarzut warto podnieść zawsze, gdy samo istnienie umowy, na podstawie której wierzyciel żąda od Ciebie zapłaty, jest wątpliwe.

• Czy wierzytelność, której dochodzi powód jest wskazana w poprawnej wysokości?

Ten zarzut należy podnieść zawsze, jeśli powód nie wykazał należycie, dlaczego żąda od Ciebie zapłaty akurat danej kwoty. Obowiązkiem powoda jest wykazanie wysokości swojego roszczenia.

Bardzo często dotyczy to kwestii odsetek. Zdarza się, że wskazywane są jedynie kwoty należnych odsetek i daty końcowe ich naliczania. To zdecydowanie za mało. Powód dla uzasadnienia żądania odsetkowego powinien wskazać datę początkową naliczania odsetek, datę końcową, kwotę kapitału, od którego naliczał odsetki i stopę procentową, na podstawie której ją naliczał (ze wskazaniem podstawy prawnej uzasadniającej jej wysokość).

• Czy roszczenie nie jest przedawnione?

To najczęściej stosowany zarzut w sprzeciwach i odpowiedziach na pozew. Jeśli okaże się trafny, już samo jego podniesienie obliguje sąd do oddalenia powództwa. Z naciskiem na – jeśli okaże się trafny. Oznacza to, że warto dobrze uzasadnić ten zarzut.

Czynności egzekucyjne

Dla wszczęcia oraz przeprowadzanie egzekucji wymagane jest zaopatrzenie tytułu wykonawczego w klauzulę wykonalności. 

Egzekucja sądowa może zostać wszczęta na wniosek: wierzyciela, prokuratora albo organizacji pozarządowej lub przez sąd z urzędu. Tytułami egzekucyjnymi, zgodnie z art. 777 § 1 kodeksu postępowania cywilnego są:

• orzeczenie sądu – prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;
• orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu;
• inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;
• oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji (akt notarialny), które obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie;

Co w przypadku, gdy dłużnik otrzymał pismo od komornika o wszczęciu egzekucji?

• w pierwszej kolejności należy zbadać, czy dłużnik został zawiadomiony o wszczęciu czynności komorniczych, czy zawiadomieni zostało wysłane pod właściwy adres;
• kto i na jakiej podstawie skierował egzekucję do komornika;
• czy osoba, wobec której jest prowadzone postępowanie jest rzeczywiście dłużnikiem;
• czy wierzytelność rzeczywiście istnieje;
• czy dochodzona wierzytelność nie jest przedawniona;
• czy dłużnik nie spłacił zadłużenia przed lub w trakcie prowadzonego postępowania;
• czy w stosunku do dłużnika nie została ogłoszona upadłość konsumencka.

Jakich składników majątkowych nie może zająć komornik?

• środki pieniężne stanowiące tzw. minimum egzystencji (przedmiotem egzekucji nie może być kwota stanowiąca równowartość minimalnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę);
• świadczeń i zasiłków z budżetu państwa (alimentów, zasiłku rodzinnego czy opiekuńczego);
• składników mienia, niezbędnych do wykonywania pracy zarobkowej;
• w przypadku osób spłacających dług alimentacyjny, komornik nie może zajmować więcej niż 60% miesięcznego wynagrodzenia.

Jak się bronić przed egzekucją komorniczą?

W celu umorzenia egzekucji komorniczej lub przynajmniej zawieszenia działań komornika, można podjąć następujące działania:

• układ konsumencki – czyli zawarcie układu z wierzycielami;
• upadłość konsumencka;
• wniosek o prawidłowe doręczenie nakazu zapłaty;
• wniosek o przywrócenie terminu na wniesienie sprzeciwu od nakazu zapłaty;
• ugoda z wierzycielem;
• porozumienie z komornikiem;
• postępowanie restrukturyzacyjne (dotyczy firm);
• powództwo przeciwegzekucyjne.