W sercu polskiego systemu finansowego znajduje się instytucja, która od dekad pełni kluczową rolę w kształtowaniu gospodarczej rzeczywistości kraju. Narodowy Bank Polski, to nie tylko bank centralny, ale przede wszystkim strażnik stabilności monetarnej, emisji pieniądza i bezpieczeństwa finansowego Polski. Od jego decyzji zależy kurs złotego, poziom inflacji, a nawet tempo wzrostu gospodarczego. W dziejscym artykule przyjrzymy się bliżej tej instytucji, jej historii i funkcjom.

Narodowy Bank Polski (NBP) pełni funkcję banku centralnego Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z Konstytucją, NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Jego głównym zadaniem, określonym w ustawie o NBP, jest utrzymanie stabilności cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, pod warunkiem że nie koliduje to z podstawowym celem banku.

Historia NBP

Narodowy Bank Polski został założony 15 stycznia 1945 r., tuż po zakończeniu II wojny światowej, zastępując Bank Polski Spółkę Akcyjną. Jego powstanie miało na celu uporządkowanie sytuacji monetarnej w kraju i wspieranie odbudowy gospodarki zniszczonej działaniami wojennymi. W ciągu dekad swojego istnienia, bank przeszedł przez wiele transformacji. W tym reformy gospodarcze lat 90., które doprowadziły do wprowadzenia gospodarki rynkowej i prywatyzacji wielu sektorów. Na przełomie lat 80. i 90. NBP koncentrował się na opanowaniu bardzo wysokiej inflacji i przywróceniu równowagi pieniężnej. W okresie przemian ustrojowych z banku wyodrębniono także banki regionalne i komercyjne. Pozwoliło to NBP skupić się na emisji pieniądza oraz prowadzeniu polityki pieniężnej państwa.

Główne funkcje NBP

1. Emisja banknotów i monet: NBP posiada wyłączne prawo do emisji banknotów i monet, czyli tzw. znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. Na każdym polskim banknocie znajduje się podpis Prezesa NBP. Emitowane przez NBP banknoty i monety są prawnym środkiem płatniczym w Polsce. To oznacza, że są powszechnie używane i akceptowane do dokonywania płatności na terenie kraju.

2. Polityka pieniężna: NBP prowadzi politykę pieniężną, która obejmuje działania wpływające na ilość pieniądza w gospodarce oraz wysokość stóp procentowych. Poprzez te mechanizmy, bank centralny oddziałuje na wydatki gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, a w konsekwencji na poziom inflacji.

3. Organizacja rozliczeń pieniężnych: NBP organizuje system płatniczy, który umożliwia rozliczenia pieniężne między różnymi podmiotami. Np., gdy zlecamy przelew środków z własnego rachunku bankowego na konto odbiorcy w innym banku, NBP zapewnia sprawne i bezpieczne działanie tego systemu, prowadząc rozliczenia między bankami.

4. Stabilność krajowego systemu finansowego: NBP dba o stabilność systemu finansowego, analizując i oceniając zagrożenia oraz monitorując rozwój systemu bankowego. Współpracuje z innymi instytucjami tworzącymi sieć bezpieczeństwa finansowego. Prezes NBP jest członkiem Komitetu Stabilności Finansowej, razem z Ministrem Finansów, Przewodniczącym Komisji Nadzoru Finansowego i Prezesem Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Stabilność systemu finansowego oznacza, że banki i inne instytucje finansowe mogą skutecznie realizować swoje zadania. Nawet w przypadku nieoczekiwanych zmian w gospodarce.

Inne zadania NBP

5. Zarządzanie rezerwami walutowymi: NBP zarządza rezerwami walutowymi, czyli aktywami finansowymi w walutach obcych. Większość rezerw jest inwestowana w skarbowe papiery wartościowe państw o najwyższej wiarygodności kredytowej. Utrzymywanie rezerw walutowych wzmacnia wiarygodność finansową kraju. Stabilizuje to również kurs walutowy, obniża koszty finansowania państwa na rynkach zagranicznych i zmniejsza ryzyko gwałtownego odpływu kapitału. Rezerwy mogą być używane do wsparcia stabilności rynków finansowych i sektora bankowego, zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych.

6. Obsługa bankowa Skarbu Państwa: NBP pełni funkcję banku państwa, prowadząc rachunki bieżące budżetu państwa oraz państwowych jednostek budżetowych. Np., kiedy płacimy podatek dochodowy, środki te trafiają na rachunki urzędów skarbowych prowadzone przez NBP, a nie do banków komercyjnych.

Struktura organizacyjna NBP

Narodowy Bank Polski składa się z: Prezesa NBP, Rady Polityki Pieniężnej oraz Zarządu NBP.

Prezes NBP jest mianowany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na okres sześciu lat. Prezes przewodniczy zarówno Radzie Polityki Pieniężnej, jak i Zarządowi NBP.

Rada Polityki Pieniężnej składa się z Prezesa NBP, który pełni funkcję przewodniczącego, oraz dziewięciu członków, mianowanych przez Prezydenta, Sejm i Senat (po trzech przez każdą z tych instytucji).

Zadania Rady Polityki Pieniężnej obejmują coroczne określanie założeń polityki pieniężnej oraz wytycznych jej realizacji. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, zasady operacji otwartego rynku oraz reguły i tryb naliczania oraz utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Ponadto zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP.

Zarząd NBP zarządza bieżącą działalnością banku. Głównym zadaniem Zarządu jest realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej. Jak i: opracowanie i realizacja planu działalności NBP, wdrażanie zatwierdzonego przez Radę planu finansowego, a także wykonywanie zadań związanych z polityką kursową i systemem płatniczym.

Podsumowanie

Narodowy Bank Polski jest fundamentem stabilności polskiej gospodarki. Jego działania mają bezpośredni wpływ na codzienne życie obywateli, ceny towarów i usług oraz stabilność finansową kraju.