Pieniądz odgrywa kluczową rolę w Twoim życiu, czy tego chcesz, czy nie. To dzięki niemu możesz nabywać dobra i usługi, inwestować, oszczędzać, a także planować swoją przyszłość finansową. Warto zastanowić się nad pytaniem: ile tak naprawdę kosztuje pieniądz i jakie są czynniki wpływające na jego wartość? Jednym z kluczowych narzędzi kontrolujących cenę pieniądza są stopy procentowe NBP, a ich wzrost wpływa m.in. na wysokość comiesięcznych rat kredytu.

Czym jest stopa procentowa?

W uproszczeniu, stopa procentowa to cena pieniądza, jaką musisz zapłacić za jego pożyczenie lub jaką zapłaci bank, jeśli zdecydujesz się mu oddać środki w depozyt. Najczęściej wyraża się ją w procentach od pożyczonej sumy.

Jak stopy procentowe wpływają na Twoją codzienność?

Kiedy masz do czynienia z rosnącymi cenami, wartość Twojego portfela maleje, ponieważ na rynku jest zbyt dużo dostępnych środków pieniężnych. Aby ograniczyć wzrost cen, czyli inflację, Rada Polityki Pieniężnej podejmuje decyzję o zwiększeniu stóp procentowych. W rezultacie cena pieniądza rośnie. 

Można by sądzić, że obniżka cen na rynku to coś, z czego konsumenci powinni być zadowoleni. Jednak kiedy ceny spadają, co oznacza deflację, często przestajemy dokonywać zakupów, spodziewając się dalszego spadku cen.

To zjawisko zwiększa wartość pieniądza, co z kolei prowadzi do zwiększenia zadłużenia kraju. W celu utrzymania stabilności waluty, Rada Polityki Pieniężnej podejmuje decyzję o obniżeniu stóp procentowych. W wyniku tego kredyty stają się tańsze, co pozwala większej liczbie osób i firm na korzystanie z nich. A to natomiast sprzyja wzrostowi konsumpcji i inwestycji, co prowadzi do tworzenia nowych miejsc pracy i rozwoju gospodarki.

Co miesiąc Narodowy Bank Polski informuje o wysokości stóp procentowych, czyli na jaki procent pożycza innym bankom pieniądze. Ma to wpływ na cenę, za jaką komercyjne instytucje finansowe pożyczają pieniądze dalej, np. Tobie w postaci kredytu. Jeśli stopy procentowe NBP są wysokie, to banki pożyczają pieniądze od NBP na wysoki procent. To sprawia, że pożyczki, które oferują są droższe, ponieważ muszą pokryć te wyższe koszty od centralnego banku. Z drugiej strony, dzięki wysokim stopom procentowym rośnie oprocentowanie lokat, ponieważ banki chcą zachęcić klientów do lokowania u nich pieniędzy, aby nie musieć pożyczać od banku centralnego.

Jakie wyróżniamy podstawowe stopy procentowe NBP?

Narodowy Bank Polski ustala 5 stóp procentowych. Dotyczą one różnych sposobów pozyskiwania płynności przez banki komercyjne. 

1. Stopa referencyjna – określa minimalną cenę, po jakiej bank centralny organizuje operacje otwartego rynku na rynku międzybankowym. Operacje te polegają na zakupie bądź sprzedaży przez bank centralny krótkoterminowych papierów wartościowych w celu przywrócenia równowagi na rynku.
2. Stopa lombardowa – określa maksymalny poziom oprocentowania kredytów udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych (tzw. kredyty lombardowe),
3. Stopa depozytowa – określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Stopa ta określa minimalne oprocentowanie na rynku.
4. Stopa redyskontowa – określa cenę, po jakiej bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych; weksle te zostały wcześniej nabyte przez banki komercyjne od swoich klientów. 
5. Stopa dyskontowa weksli – określa cenę, która jest naliczana, gdy NBP akceptuje wcześniej dyskontowane weksle od banków komercyjnych. Popularność weksli w Polsce jest niewielka, dlatego stopa dyskonta weksli praktycznie nie ma znaczenia w kształtowaniu polityki monetarnej przez NBP.

Jak obliczyć roczną stopę procentową?

Kiedy idziesz do banku, informacje o oprocentowaniu kredytów i lokat są zazwyczaj podawane w jasny sposób. Doradca mówi Ci np. że lokata jest na  6% a kredyt na 18%. Ale co, jeśli nie masz dostępu do takich informacji i chcesz obliczyć stopę procentową samodzielnie?

Roczna stopa procentowa to narzędzie, które mówi Ci, jak zmienia się wartość Twojego kapitału przez okres 1 roku. Oprocentowanie w bankach podawane jest w ujęciu rocznym, co ułatwia porównywanie różnych ofert, zarówno kredytów, jak i lokat bankowych.

Aby obliczyć roczną stopę procentową, możesz skorzystać z prostego wzoru:

Stopa procentowa = (Wartość procentowa / Wartość bazowa) * 100%

Załóżmy, że zainwestowałeś 10 000 zł na lokacie bankowej, a po roku Twoje inwestycje wzrosły do 10 500 zł. Chcesz obliczyć roczną stopę procentową, jaką otrzymałeś za tę lokatę.

Wartość początkowa kapitału (Wartość bazowa) = 10 000 zł

Wartość końcowa kapitału (Wartość procentowa) = 10 500 zł

Teraz możesz użyć wzoru na roczną stopę procentową:

Stopa procentowa = ((Wartość procentowa – Wartość bazowa) / Wartość bazowa) * 100%

((10 500 zł – 10 000 zł) / 10 000 zł) * 100%

(500 zł / 10 000 zł) * 100%

0,05 * 100%

Stopa procentowa wynosi więc 5%.

To oznacza, że roczna stopa procentowa od twojej lokaty wynosi 5%, co oznacza, że zarobiłeś 5% swojego kapitału w ciągu jednego roku.

Podsumowanie – stopy procentowe NBP

Stopy procentowe NBP są kluczowym narzędziem polityki pieniężnej i mają wpływ na koszt pieniądza, stabilność ekonomiczną kraju i naszą codzienność. Wysokość stóp wpływa na koszty kredytów, oprocentowanie oszczędności, inflację, kurs walutowy i wiele innych aspektów naszego życia finansowego.